Chánh Mạng (sammā-ājīva) là một trong tám yếu tố của Bát Chánh Đạo, thuộc nhóm Giới (sīla). Đây là nguyên tắc sống đúng đắn, nuôi mạng một cách chân chánh mà không gây hại cho bản thân và người khác.

1. Định nghĩa Chánh Mạng
Chánh Mạng có nghĩa là kiếm sống chân chánh, tức là chọn nghề nghiệp hoặc cách mưu sinh phù hợp với đạo đức và không làm tổn hại đến chúng sinh.
Trong kinh Tương Ưng Bộ (Samyutta Nikāya), Đức Phật dạy: "Thế nào là Chánh Mạng? Ở đây, một vị đệ tử không nuôi mạng theo cách tà vạy, không sống bằng các nghề bất thiện. Đây gọi là Chánh Mạng."

2. Những nghề nghiệp không phù hợp với Chánh Mạng
Trong kinh Tăng Chi Bộ (Aṅguttara Nikāya), Đức Phật chỉ ra 5 nghề không hợp với Chánh Mạng:
Buôn bán vũ khí (sát sinh, chiến tranh).
Buôn bán con người (nô lệ, bóc lột sức lao động).
Buôn bán thịt (giết hại động vật).
Buôn bán rượu và chất gây nghiện (làm con người mất trí tuệ).
Buôn bán thuốc độc (gây hại đến sự sống).
Ngoài ra, những nghề nghiệp như lừa đảo, gian dối, bóc lột, tham nhũng, buôn bán vật phẩm mê tín, làm hại môi trường… cũng không được xem là Chánh Mạng.

3. Làm thế nào để thực hành Chánh Mạng?
🔹 Đối với cư sĩ tại gia:
Chọn nghề nghiệp có đạo đức, không gây tổn hại đến người khác.
Không kiếm tiền bằng cách dối trá, lừa đảo, bóc lột.
Dùng tài sản đúng đắn, không chi tiêu vào những việc bất thiện.
🔹 Đối với người xuất gia:
Không lạm dụng sự cúng dường để làm giàu cá nhân.
Không hành nghề bói toán, mê tín dị đoan để trục lợi.
Sống đời thanh bần, giản dị, không chạy theo vật chất.

4. Lợi ích của Chánh Mạng
✅ Tâm hồn thanh thản, không hối tiếc về cách kiếm sống.
✅ Tránh tạo nghiệp xấu, không gây đau khổ cho người khác.
✅ Góp phần xây dựng xã hội đạo đức, phát triển bền vững.
✅ Tạo nền tảng vững chắc để tiến tu trên con đường giác ngộ.

Những nghề nghiệp phù hợp với Chánh Mạng
Trong Phật giáo, nghề nghiệp phù hợp với Chánh Mạng là những nghề không gây hại cho chúng sinh, không dựa trên lừa đảo, bóc lột hay tạo nghiệp bất thiện. Dưới đây là một số nghề nghiệp được xem là phù hợp với nguyên tắc Chánh Mạng:

1. Nghề nghiệp trong lĩnh vực giáo dục và hướng dẫn
✅ Giáo viên, giảng viên, nhà giáo dục.
✅ Nhà nghiên cứu, học giả trong các lĩnh vực nhân văn, đạo đức.
✅ Người truyền bá giáo lý Phật giáo (giảng sư, dịch giả kinh điển).
→ Vì sao phù hợp? Những nghề này giúp truyền bá kiến thức và đạo đức, mang lại lợi ích cho xã hội mà không gây hại cho ai.

2. Nghề nghiệp trong lĩnh vực y tế và chăm sóc sức khỏe
✅ Bác sĩ, y tá, dược sĩ.
✅ Nhà trị liệu tâm lý, chuyên viên tư vấn.
✅ Người chăm sóc người già, người khuyết tật.
→ Vì sao phù hợp? Đây là những nghề mang lại lợi ích thiết thực cho con người, giúp giảm đau khổ về thể chất và tinh thần.

3. Nghề nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp sạch và bảo vệ môi trường
✅ Canh tác hữu cơ, trồng cây, bảo vệ rừng.
✅ Nhà nghiên cứu môi trường, kỹ sư sinh thái.
✅ Nghề làm thực phẩm thuần chay, chế biến thực phẩm lành mạnh.
→ Vì sao phù hợp? Những nghề này không chỉ giúp con người có thực phẩm sạch mà còn bảo vệ thiên nhiên, tránh gây tổn hại đến sinh vật.

4. Nghề nghiệp trong lĩnh vực nghệ thuật và sáng tạo
✅ Nghệ sĩ (họa sĩ, nhà văn, nhạc sĩ) truyền tải giá trị đạo đức.
✅ Nhà làm phim, biên kịch tạo ra nội dung tích cực.
✅ Nghệ nhân làm đồ thủ công, điêu khắc, trang trí có giá trị tinh thần.
→ Vì sao phù hợp? Nghệ thuật có thể hướng con người đến điều thiện, truyền cảm hứng và nâng cao nhận thức về chân - thiện - mỹ.

5. Nghề nghiệp trong lĩnh vực công nghệ và kinh doanh đạo đức
✅ Kỹ sư phần mềm, nhà phát triển công nghệ có đạo đức.
✅ Doanh nhân kinh doanh trung thực, hàng hóa có ích cho cộng đồng.
✅ Nhà hoạt động xã hội, nhân viên tổ chức phi lợi nhuận.
→ Vì sao phù hợp? Công nghệ và kinh doanh không xấu, quan trọng là nó phục vụ lợi ích chung thay vì gây tổn hại đến đạo đức và môi trường.

6. Nghề nghiệp trong lĩnh vực tâm linh và phát triển cá nhân
✅ Nhà nghiên cứu về đạo học, triết học, thiền định.
✅ Người tổ chức khóa tu, giảng dạy về Phật pháp.
✅ Nhà viết sách, biên dịch kinh điển, truyền bá đạo đức.
→ Vì sao phù hợp? Đây là những công việc giúp con người tìm thấy ý nghĩa cuộc sống, hướng đến trí tuệ và an lạc.

Kết Luận
Chánh Mạng không chỉ là chọn nghề đúng, mà còn là cách sống đúng đắn trong từng hành động hàng ngày. Chánh Mạng không chỉ là chọn nghề hợp đạo đức, mà còn là thái độ làm việc đúng đắn. Dù làm bất kỳ nghề gì, quan trọng nhất vẫn là không lừa dối, không tổn hại, và mang lại lợi ích cho cộng đồng. Người thực hành Chánh Mạng luôn giữ tâm trong sạch, nuôi sống bản thân một cách chính đáng, từ đó giúp mình và người khác cùng an lạc.